Wat is de DSA?
De Digital Services Act (DSA) van 19 oktober 2022 voert geharmoniseerde regels in om een veilige, voorspelbare en betrouwbare onlineomgeving te creëren voor gebruikers. Met de DSA worden fundamentele rechten zoals de vrijheid van meningsuiting en van informatie, de vrijheid van ondernemerschap, het recht op non-discriminatie, evenals het bereiken van een hoog niveau van consumentenbescherming gewaarborgd. De DSA legt daarom aan de aanbieders van tussenhandelsdiensten transparantie- en zorgvuldigheidsverplichtingen op opdat gebruikers van hun diensten zouden kunnen gebruik maken zonder hierbij blootgesteld te worden aan illegale inhoud en met bescherming van hun grondrechten.
De DSA heeft niet tot doel van toepassing te zijn op specifieke online-inhoud, noch die al dan niet als illegaal te bestempelen. Dat wordt rechtstreeks geregeld door de Belgische wetgevingen die eigen zijn aan elk betrokken gebied (bijvoorbeeld de intellectuele-eigendomsrechten, de regels inzake verkoop op afstand, financiën of krediet, de veiligheid van producten, de verstrekking van audiovisuele mediadiensten, de bestrijding van terrorisme en strafbare feiten, de bescherming van persoonsgegevens, de bestrijding van seksueel misbruik van minderjarigen, mededinging en oneerlijke handelspraktijken, kwesties inzake volksgezondheid (met name gelinkt aan reclame voor en verkoop van geneesmiddelen online), enz.).
De DSA is een Europese verordening, wat betekent dat deze sedert de inwerkingtreding op 17 februari 2024 rechtstreeks van toepassing is, zonder omzetting in Belgische wetgeving.
Online tussenhandeldiensten
Wie zijn de aanbieders van online tussenhandeldiensten
De DSA richt zich specifiek op online diensten aangeboden door aanbieders van tussenhandeldiensten. Dit zijn:
- ‘mere conduit’-diensten zoals een internetprovider, internetknooppunten, draadloze toegangspunten, virtuele particuliere netwerken, enz.;
- ‘caching’-diensten zoals DNS-(omzettings)diensten, […], enz.;
- ‘hosting’-diensten zoals cloud computing, webhosting, online platformen, online marktplaatsen, grote zoekmachines, sociale media, enz;
Deze verordening is van toepassing op alle aanbieders van online tussenhandelsdiensten die diensten aanbieden aan gebruikers in de Europese Unie, ongeacht waar de aanbieder van de online tussenhandelsdiensten zijn vestigingsplaats heeft.
De DSA regelt de aansprakelijkheid van aanbieders van online tussenhandelsdiensten en legt hen de verplichting op om zorgvuldig te handelen. Op de naleving van deze verplichtingen wordt toezicht gehouden. Aanbieders van online tussenhandeldiensten die de regels niet volgen kunnen bestraft worden.
Verplichtingen van de aanbieders van online tussenhandeldiensten
Alle aanbieders van online diensten moeten zich aan een aantal basisregels houden. Daarnaast gelden er extra regels voor aanbieders van hostingdiensten, online platforms, online marktplaatsen, zeer grote online platforms en zeer grote zoekmachines. De verplichtingen die de DSA oplegt zijn dus gradueel van toepassing op alle of een deel van de dienstenaanbieders naargelang van hun aard en/of hun “omvang”. Het gedetailleerde overzicht van de verplichtingen vindt u hier.
Toezicht en handhaving van de DSA
Autoriteiten die bevoegd zijn om de DSA te doen naleven
Binnen het kader van deze verordening duidt elke Europese lidstaat één of meerdere bevoegde autoriteiten aan die toezicht houden.
Omdat met de toepassing van de DSA tal van bevoegdheden betrokken zijn, op federaal vlak en op niveau van de gemeenschappen, werden in België 4 bevoegde autoriteiten aangeduid:
- het BIPT is voor het federale niveau aangeduid bij wet van 21 april 2024
- de Vlaamse regulator voor de media (VRM) aangeduid door de Vlaamse Gemeenschap bij decreet van 26 januari 2024;
- de Conseil Supérieur de l’Audiovisuel (CSA) aangeduid door de Franse Gemeenschap bij decreet van 15 februari 2024;
- de Medienrat aangeduid door de Duitstalige Gemeenschap bij decreet van 1 maart 2021.
De DSA eist ook dat voor elke lidstaat een nationale coördinator wordt aangewezen. Gelet op de Belgische bevoegdheidsverdeling moet dit gebeuren in een samenwerkingsovereenkomst afgesloten tussen de federale Staat en de gemeenschappen. Die overeenkomst wordt nu bekrachtigd door het federale parlement en de parlementen van de gemeenschappen en wijst het BIPT aan als nationale coördinator.
Dit akkoord bepaalt ook de manier waarop de bevoegde autoriteiten, waaronder de coördinator, concreet samenwerken om de DSA uit te voeren.
Rol van de bevoegde autoriteiten
Afhankelijk van hun respectieve bevoegdheden hebben de bevoegde autoriteiten (BIPT, VRM, CSA en Medienrat) tot taak de DSA concreet uit te voeren en die te doen naleven door de aanbieders die in België gevestigd zijn of die daar hun wettelijke vertegenwoordiger hebben aangewezen. Elke bevoegde autoriteit behandelt inhoudelijk de zaken die gelet op de Belgische bevoegdheidsverdeling binnen haar bevoegdheid vallen. Concreet zal elke regelgevende instantie inbreuken vervolgen die zich voordoen op het grondgebied en in aangelegenheden waarvoor zij bevoegd is.
Om zijn opdrachten tot een goed einde te brengen beschikt het BIPT over de nodige bevoegdheden om bijvoorbeeld de betrouwbare flaggers te certificeren, onderzoek te voeren in geval van een vermoeden van schending van de DSA of om een aanbieder te dwingen aan zijn verplichtingen te voldoen en om bovendien desnoods sancties op te leggen (waaronder geldboetes die kunnen oplopen tot 6% van de wereldwijde omzet.).
Bij zeer ernstige schade kan een bevoegde autoriteit onder meer ook onmiddellijke maatregelen opleggen.
Rol van de DSC
Als coördinator is het BIPT verantwoordelijk voor de coördinatie op nationaal’ niveau voor alle kwesties die verband houden met het toezicht op en de handhaving van de verordening en draagt bij aan het effectieve en consistente toezicht op en de handhaving van de verordening in de hele Europese Unie. Als enig aanspreekpunt heeft het tot taak te zorgen voor de goede doorstroming van informatie naar de andere bevoegde autoriteiten, de coördinatoren van de andere lidstaten van de Europese Unie, de Europese Raad voor digitale diensten, de Europese Commissie en de aanbieders van tussenhandeldiensten. De coördinator is ook belast met het ontvangen van klachten van gebruikers van tussenhandelsdiensten, aanvragen voor certificering en erkenning (betrouwbare flaggers, buitengerechtelijkegeschillenbeslechtingsorganen, onderzoekers) en met het centraliseren van de informatie over bevelen vanwege Belgische autoriteiten aan een dienstenaanbieder om online-inhoud te verwijderen.
Tot slot bestaat er een nauwe samenwerking tussen de nationale DSC’s en de Europese Commissie in het kader van de procedures die de Commissie onderneemt ten aanzien van onlineplatforms en grote onlinezoekmachines waarvan het gemiddelde maandelijkse aantal actieve afnemers van de dienst in de EU gelijk is aan of hoger is dan 45 miljoen (denk hierbij bijvoorbeeld aan TikTok, Instagram, Facebook, Google, X, Snapchat, Amazon, enz).
Hoewel het de Commissie is die belast is met het toezicht op en de uitvoering van de aanvullende verplichtingen die specifiek worden opgelegd aan deze actoren die bestempeld worden als zeer grote onlineplatforms en/of zeer grote onlinezoekmachines, kan ze de hulp inroepen van een of meer nationale digitaledienstencoördinatoren. Die kunnen op hun beurt een beroep doen op elke bevoegde autoriteit van wie zij de bijdrage noodzakelijk achten. De aanvullende verplichtingen met betrekking tot deze zeer grote platforms en zoekmachines hebben met name te maken met de maatregelen die erop gericht zijn systeemrisico’s te beperken. -Het gaat hier om de risico’s die voortvloeien uit het ontwerp of uit de werking van hun dienst en die schadelijk kunnen zijn voor de maatschappij of voor de burgers. Supervision of the designated very large online platforms and search engines under DSA | Shaping Europe’s digital future (europa.eu).
Andere spelers binnen de DSA
Betrouwbare flaggers
Betrouwbare flaggers zijn onafhankelijke organisaties die illegale inhoud opsporen, vaststellen en melden aan online platforms.
Online platforms moeten de meldingen van de erkende betrouwbare flaggers met voorrang behandelen.
Betrouwbare flaggers richten zich op een welbepaald soort inhoud (discriminatie haat speech, racisme, seksueel grensoverschrijdend gedrag,enz.).
Binnen het kader van de DSA kunnen zulke organisaties een aanvraag doen om erkend te worden als betrouwbare flagger. Belgische organisaties die als betrouwbare flagger willen erkend worden dienen de aanvraag in bij het BIPT. Indien zij aan de voorwaarden voldoen, zullen zij dat statuut toegewezen krijgen. Niet iedereen kan echter het statuut van betrouwbare flagger verkrijgen (meer informatie hierover op de pagina “Betrouwbare flagger”).
Gecertificeerde buitengerechtelijkegeschillenbeslechtingsorganen
Deze geschillenorganen behandelen de geschillen tussen de gebruikers en de online platforms. Zij vormen een extra mogelijkheid om geschillen te behandelen, naast de interne klachtenprocedure van het online platform en behandeling voor de rechter.
Om te kunnen optreden binnen het kader van de DSA, moet een geschillenbeslechtingsorgaan een certificering aanvragen bij de coördinator van het land waar het gevestigd is. In België is dit het BIPT. Indien het geschillenbeslechtingsorgaan voldoet aan de voorwaarden, zal het dit statuut verwerven.
De online platforms moeten hun gebruikers informeren over het bestaan van deze alternatieve vorm van geschillenbeslechting.
Erkende onderzoekers
Onderzoekers die onderzoek doen naar zeer grote onlineplatforms of zeer grote online zoekmachines kunnen toegang vragen tot de gegevens van die platforms. Hun onderzoek moet als doel hebben bij te dragen tot het opsporen, vaststellen en begrijpen van systeemrisico’s of tot de beoordeling van de gepastheid, efficiëntie en effecten van de risicobeperkende maatregelen die de online platforms nemen.
Daartoe dienen zij een aanvraag in bij het BIPT. Indien zij aan de voorwaarden voldoen, zullen zij erkend worden als ‘erkend onderzoeker’.
Gebruikers
Gebruikers die illegale inhoud opmerken, kunnen deze melden aan de betrokken aanbieders van de online diensten. Gaat het om een online platform, dan kan een gebruiker rechtstreeks een klacht indienen via het eigen klachtensysteem van dat online platform als hij niet tevreden is met het gevolg dat aan zijn melding gegeven werd.
Daarnaast kan een gebruiker ook een klacht indienen bij de coördinator. Meer informatie over hoe u een klacht kan indienen bij het BIPT, kan u hier terugvinden.
De gebruiker kan er ook voor kiezen om een geschil voor te leggen aan een buitengerechtelijk geschillenbeslechtingsorgaan of een rechter.
Contact
Heeft u nog vragen over de DSA in het algemeen, dan kan u contact opnemen met het BIPT via dsa@bipt.be.